Her ne kadar Covid-19 salgını ortaya çıktıktan sonra önlemlerimiz sıkılaÅŸsa da, salgın öncesi dönemde diÅŸ hekimleri her zaman bulaşıcı hastalıklar ve çapraz enfeksiyon riski ile karşı karşıya kalmıştır. Ancak diÅŸ hekimi muayenehaneleri salgın öncesi dönemden itibaren bulaşıcı hastalıklarla mücadele ve bunların önlenebilirliÄŸi konusunda en güvenli yerlerden olmuÅŸtur. Zaten rutin olarak uyguladığımız sterilizasyon ve dezenfeksiyon uygulamalarımızı daha da geniÅŸleterek Covid-19 ile mücadelede biz de bir takım önlemler aldık. Öncelikle hasta kliniÄŸimize ulaÅŸmadan evvel randevu saatlerine erken veya geç gelmeden tam zamanında gelerek diÄŸer hastalarla karşılaÅŸma riskini düÅŸürmelerini ayrıca zorunlu deÄŸil ise bu dönemde yanlarında refakatçi getirmemelerini istiyoruz. Yine hiçbir hastanın diÄŸer hastayla karşılaÅŸmaması için günlük hasta sayımızı düÅŸürerek randevular arası zaman dilimini uzattık. Dezenfeksiyonun pekala saÄŸlanacağı düÅŸünülürse buraya kadarki en önemli unsur yüz yüze gelinen kiÅŸi sayısının azaltılmasıdır. Hasta kliniÄŸe ulaÅŸtıktan sonra rutin galoÅŸ/maske temini, ateÅŸ ölçümü ve el dezenfeksiyonu sonrası beklemeden tedavi odasına alınır. Tedavi baÅŸlamadan önce virüs eliminasyonuna yönelik ağız gargarası ile ağız içi viral deriÅŸim azaltılır. Saçlar ile virüs taşınması riskine karşı tedavi koltuÄŸu baÅŸlık örtüsü her hasta sonrası deÄŸiÅŸtirilir. Tedavi odasında görebileceÄŸiniz tüm yüzeyler her hasta öncesi ve sonrası özel dezenfektanlar ile ikiÅŸer kez olmak üzere temizlenir. KreÅŸuar olarak adlandırılan ünite monte lavabo, tüm gider ve borular yani tedavi koltuÄŸunun iç bölümleri de her hasta sonrası mutlaka dezenfektan çektirilmesi ile temizlenir. Ultrasonik temizlik, dezenfektan sıvısında bekletme ve otoklava giriÅŸ ile üç aÅŸamalı olarak steril edilen diÅŸ hekimi aletleri tamamen kiÅŸiye özel, paketli ve mikroorganizmadan arınmış bir biçimde hastalarda kullanılır. Ortamdaki virüs ve diÄŸer mikroorganizma deriÅŸiminin azaltılması için kliniklerin penceresi var ise havalandırma, yok ise hava temizleme cihazları büyük öneme sahiptir. KiÅŸisel koruyucu ekipman ile çalışan hekim ve personel hem kendini korumak hem de çapraz enfeksiyon oluÅŸturmamak için her hasta sonrasında maske, siper ve tek kullanımlık önlüÄŸünü deÄŸiÅŸtirir. Hasta tedavi odasını terkettikten sonra yüzey temizliÄŸine ek olarak sisleme cihazı olarak bilinen ilaçlama aletleri ile havada asılı kalabilmiÅŸ olan partiküllerin de dezenfeksiyonu saÄŸlanır. Covid-19 diÅŸ hekimleri için bilinen ilk riskli hastalık deÄŸildir. Kanla, vücut sıvılarıyla ve hava ile bulaÅŸan diÄŸer hastalıkların da olması sebebi ile diÅŸ hekimleri salgın öncesi dönemden itibaren tüm bu riskler ile karşı karşıya kalmış ve yukarıda saydığım tüm önlemleri evvelden beri almıştır. Bu dönemde diÅŸ tedavilerinin yaptırılması ile ilgili herhangi bir risk ya da engel yoktur. DiÅŸ tedavilerini aksatmak daha büyük sorunlara sebep olabilir.
Korona virüsten korunmak için evde diÅŸ fırçalama dışında ne yapabiliriz?
Salgının ilk aylarında televizyonlarda bolca gördüÄŸümüz meyve, sebze ve makarnaların dışını yıkama yöntemleri, limonlu su içme teknikleri malesef salgını önlemeye yetmedi. Elbette ki tüm bunların önemli olduÄŸunu bilsek de virüsün öncelikli yayılma yolunun hava içindeki damlacıklar olduÄŸunu hatırlatır, virüsten korunmanın en iyi yolunun insanlarla bireysel temaslardan kaçınmak olduÄŸunu vurgulamak isterim. Tüm bunların yanısıra kiÅŸisel temizlik salgın sürecinde önemli bir silah haline geldi. Özellikle Covid enfeksiyonu sonrası oluÅŸabilen pnömoni(zatürre) ile ağız hijyeni arasındaki iliÅŸki yakın zamanda bilim insanları tarafından ortaya kondu. Yani covid ile görülen akciÄŸer tutulumunda kötü oral hijyeni hastalık seyrine olumsuz etki gösteriyor. Bu dönemde kiÅŸisel temizliÄŸe ek olarak doÄŸru teknik ile günde en az iki kez diÅŸlerin ve dilin fırçalanması muhakkak gereklidir. Ek olarak var ise enfeksiyon odağı oluÅŸturabilecek diÅŸ çürükleri ve diÅŸ taÅŸları ağızdan elimine edilmelidir. Hem göÄŸüs hastalıkları açısından, hem de kalp kapakçığına yerleÅŸen bakteri tipinin ilk olarak oral mukozada rastlanmasından dolayı kötü ağız hijyeni kalp krizi dahil birçok hastalığı tetikleyebilir. DiÅŸ fırçalama haricinde rutin oral hijyen eÄŸitiminde diÅŸ ipi yapılması ve ağız çalkalama suları ile ağız ve boÄŸaz gargarasını mutlaka öneriyoruz. Ancak alkol veya klorheksidin içerikli gargaralar SARS-CoV-2 virüs eliminasyonunda malesef direk etki göstermemektedir. Piyasadaki alkol içerikli gargaraların virüsü tamamen elimine edebilmesi için yaklaşık %60-80 civarında alkol içermesi gerekmektedir ki bu da oral mukoza için çok ciddi bir tahriÅŸ sebebidir. Bunun yerine virüs eliminasyonunda etki gösterdiÄŸi görülen Povidon Iyodin (PVP-I) içerikli preparatların kullanılmasının solunum yolları enfeksiyonlarının engellenmesinde 3 saatlik bir koruma saÄŸlayabileceÄŸi öngörülmüÅŸtür. Oral ve nasal kavitelerin vücudumuzun giriÅŸ kapısı olduÄŸunu unutmamalı ve hijyenine bu dönemde ekstra dikkat göstermeliyiz.
Bu süreçte diÅŸ tedavilerini yaptırmak ile alakalı bir kısıtlama veya bir tehlike var mı?
Yeni tip korona virüsün ülkemizde yeni görülmeye baÅŸlandığı ve henüz tanımlanamadığı 2020’nin ilk dönemlerinde yayılma yolu ve etkileri tam ortaya konuncaya dek Türk DiÅŸ Hekimleri BirliÄŸi’nin de önerdiÄŸi üzere yalnızca acil tedavileri uyguladık. Yayılma yollarının keÅŸfi ile alınacak önlemler ve korunma yöntemleri de yavaÅŸ yavaÅŸ öÄŸrenilmeye baÅŸlanmış oldu. Bu ekstra önlemler ile birlikte ÅŸu an kliniÄŸimizde herhangi bir tedavi kısıtlaması bulunmamaktadır. Aksine vücut direncini düÅŸürme ihtimali olan ve olası bir hastalık esnasında enfeksiyon odağı olabilecek tüm diÅŸlerin tedavi edilmesini öneriyoruz. Åžu an tedavisi ertelenen diÅŸlerin çok daha büyük risklere sebep olabileceÄŸini hatırlatmak isterim. Özellikle gebelerde olası bir diÅŸ enfeksiyonu sırasında ilaç kullanamama riskine karşın tüm koruyucu tedavilerini imkanları varken yaptırmalarını öneriyorum.
